ΠΡΟΑΣΤΙΟ (ΚΟΙΜΗΣΗ,ΘΕΟΔΩΡΟΣ,ΘΩΜΑΣ)

Το νεώτερο  κατάγραφο καθολικό της Μονής των Αγίων Θεοδώρων, δίστυλος κομψός ναός (διαστάσεων 8.62 Χ 6.85μ). Έχει τέμπλο κτιστό και πάνω από αυτό υπάρχει ξυλόγλυπτος σταυρός.Η πρόσοψη της εκκλησίας κοσμείται από τρεις κόγχες πάνω από τη θύρα. 

Εξωτερικά του ναού υπάρχουν  μεταγενέστρα προκτίσματα.  Ο τρούλος είναι δωδεκάπλευρος. Κάθε του πλευρά έχει κόγχη που διατρυπάται από στενό παράθυρο. Στη νοτιοανατολική πλευρά του ναού υπάρχουν κελιά.  Ο ναός έχει έξι ζώνες τοιχογραφιών .  Στη δυτική πλευρά του τέμπλου , νότια της θύρας εισόδου προς το Διακονικό, υπάρχει η προσωπογραφία του κτήτορα, που κρατά ανοιχτό βιβλίο και κομβολόγιο. Εκατέρωθεν της κεφαλής του υπάρχει επιγραφή :

Ο παρομιωθείς Ησαίας Μυραίως και πρωτοσύγγελος
της μεγάλης εκλησίας
ειός του παταί δεσπότου κυρι [Θε]
οδοσίου  εκ χώρας Πρωαστη[ου]
κ(αι) κτήτωρ της
αγίας Μονής
ταύτης

Ως ομφάλιο του ναού έχει τοποθετηθεί αρχαία επιτύμβια στήλη διαστάσεων 0,71 Χ 0,39μ που έχει  ανάγλυφα στη μέση του αετώματος, τετράφυλλο άνθος και η λέξη ΚΛΕΩΝ ΧΑΙΡΕ
ΜΑΝΗ, ΛΑΚΩΝΙΑ
-------------------------------------------------------
 Το μοναστήρι των Αγίων Θεοδώρων Προαστίου
Μισό χιλιόμετρο ανατολικά του χωριού βρίσκεται το Μοναστήρι (οι Άγιοι Θεόδωροι), ανδρώα μονή, σήμερα εγκαταλελειμμένη, η οποία πιθανόν ιδρύθηκε από κάποιον πρωτοσύγγελο με το όνομα Μυραίος τον ιζ - ιη΄αιώνα και πανηγυρίζει μόνο μια φορά το χρόνο, την Κυριακή του Θωμά. Εξω από τον περίβολο της μονής βρίσκεται ένα πολύ παλαιότερο βυζαντινό εκκλησάκι με τρούλο, ερειπωμένο σήμερα. Το μικρό αυτό εκκλησάκι είναι  μία από τις πρώτες  μανιάτικες εκκλησίες και ανάγεται στον 13ο αιώνα.
Δεξιά της μονής υπάρχουν κελλιά και ανάμεσα στις δύο εκκλησίες ένα ερειπωμένο σπίτι. Παντού τριγύρω  υπάρχουν ερειπια από παλαιά κτίσματα.
Τα δύο άκρα του τέμπλου των Αγίων Θεοδώρων καλύπτουν οι ολόσωμες τοιχογραφίες δύο αναχωρητών, του Γεράσιμου του νέου ασκητού αριστερά καθώς και του Ησαία , του ιδρυτού αυτής της εκκλησίας δεξιά.  Είναι ο "παρομοιωθείς Ησαίας Μυραίος και πρωτοσύγγελος της Μεγάλης Εκκλησίας , υιός του ποτε Δεσπότου κυρού Θεοδοσίου, εκ χώρας Προαστείου και κτήτωρ της αγίας μονής ταύτης".
ΜΑΝΗ, ΚΟΜΠΙΛΗΡΗΣ, ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΛΑΜΑΡΑ ΜΕΧΡΙ ΤΟ ΔΙΡΟ
---------------------------------------------------------
Κοίμηση της Θεοτόκου και Άγιοι Θεόδωροι (Δισυπόστατη)

Από το βιβλίο του Γ.Α. Μαραβελέα "Πραστείο: Μια αγνοημένη μικρογραφία του Μυστρά, Ιστορικό αφήγημα", Αθήνα 1971.
Είναι το νεώτερο καθολικό της μονής των Άγιων Θεοδώρων. Η Εκκλησία αυτή, χτισμένη 50 μέτρα περίπου ανατολικά από την προηγούμενη, είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτή και μεγαλοπρεπέστερη. Η αρχιτεκτονική της θυμίζει τις εκκλησίες του Μιστρά, είναι δε ζωγραφισμένη σ' ολόκληρη την εσωτερική της επιφάνεια. Μερικές από τις ζωγραφιές της διατηρούνται σε αρκετά καλή κατάσταση. Σ' όλες όμως διακρίνονται μαυρίλες και ίχνη από καπνό. Είναι πιθανό ότι την έκαψαν οι Τούρκοι σε κάποια από τις δυο φορές, που κατάστρεψαν το Πραστείο. 

Η χρονολογία πού χτίστηκε, χαραγμένη σ' έναν ανάγλυφο σταυρό από πωρόλιθο, που βρίσκεται στην πρόσοψη και ακριβώς κάτω από το κωδωνοστάσιο έχει διαβρωθεί και δεν διακρίνεται. Μόνο στην καμπάνα διαβάζει κανένας δίπλα από τη βενετσάνικη φίρμα της, τη χρονολογία που κατασκευάστηκε, MDCXXXVIII (1638). Απ’ αυτό πιθανολογείται ότι και η εκκλησία αυτή χτίστηκε στο πρώτο μισό του XVII αιώνα.

Στη δεξιά άκρη του χτιστού τέμπλου, όπως μπαίναμε στην εκκλησία, βλέπομε ιστορημένη τη σεβάσμια μορφή ενός κληρικού με κόκκινα γένια και μουστάκια, στηριγμένου σε μια ποιμαντορική ράβδο. Κρατά στο δεξί του χέρι το κομπολόι και ένα ανοιχτό βιβλίο, στο όποιο διαβάζεται τα μοναστικό ρητό «Μακάριος ο έχων την μακαρίαν αγάπην και την αγίαν υπακοήν έος θανάτου». Δίπλα από την εικόνα είναι χαραγμένη η σχετική με τον εικονιζόμενο επιγραφή: «+ ο παρομιόθείς Ησαΐας Μυραίος και πρωτοσύγγελος της μεγάλης εκλησίας ειός του ποταί δεσπότου κυρίου Θεοδοσίου εκ χώρας Προαστείου και κτήτωρ της αγίας μονής ταύτης».


Κατά τον Άγγλο βυζαντινολόγο R. Τraquair, ο οποίος επισκέφθηκε το Πραστείο κατά την πρώτη δεκαετία του αιώνα μας, ο τίτλος «μυραίος» μαζί με το «πρωτοσύγγελος της μεγάλης εκκλησίας» δείχνουν ότι ο εικονιζόμενος ήταν κάποια εποχή αξιωματούχος του πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως. Ακόμη δε ότι το αξίωμά του αυτό είχε κάποια σχέση με το μύρο το οποίο, κατά το ορθόδοξο δόγμα, παρασκευάζεται και καθαγιάζεται μόνο από Οικουμενικό Πατριαρχείο, απ' όπου το παραλαβαίνουν οι λοιπές εκκλησίες.


Περίεργο φαίνεται από την παραπάνω επιγραφή το ότι ο Ησαΐας αναφέρεται σαν γιος δεσπότη, ενώ, όπως ξέρουμε, οι επίσκοποι της ορθόδοξης εκκλησίας είναι άγαμοι και συνεπώς δεν έχουν παιδιά. Αυτό όμως δεν πρέπει να μας παραξενεύει. Στην εποχή του βυζαντίου και μεταγενέστερα ίσχυε διάταξη (η οποία υφίσταται και σήμερα, μολονότι σπάνια εφαρμόζεται) σύμφωνα με την οποία ένας παντρεμένος κληρικός μπορούσε να χειροτονηθεί δεσπότης, εφ' όσον χήρευε και συγκέντρωνε τις λοιπές προϋποθέσεις. Στην ιστορική οικογένεια των Μελισσηνών, στην οποία προφανώς ανήκε ο δεσπότης Θεοδόσιος, φαίνεται ότι δεν ήταν σπάνιο το φαινόμενο αυτό, αφού και ο Νικηφόρος, γιος του άρχοντα της περιοχής Λέοντα Μελισσηνού και αδελφός της Μαρίας δούκισσας της Αθήνας και της Θήβας, μετά τη χηρεία του χειροτονήθηκε αρχιεπίσκοπος Αδριανουπόλεως3.

Στο πλακόστρωτο δάπεδο της εκκλησίας Βρίσκεται τοποθετημένη μία μαρμάρινη πλάκα με αέτωμα, Η οποία προφανώς έχει αφαιρεθεί από κάποιο τάφο ρωμαϊκής εποχής και τοποθετήθηκε στο κέντρο του δαπέδου κάτω από τον παντοκράτορα, για να δείχνει το σημείο στο όποιο πρέπει να στέκει ο λειτουργός με τα άχραντα μυστήρια, όταν ψάλλετε το χερουβικό. Κάτω από αέτωμα διακρίνεται χαραγμένος ο συνήθης χαιρετισμός προς τους νεκρούς «ΚΛΕΩΝ ΧΑΕΡΕ». Η επιτύμβια αυτή πλάκα έχει ακόμη ένα άβαθο σκάλισμα που παριστάνει στλέγγιδα, ενώ δίπλα του είναι σκαλισμένος ένας αρύβαλλος κρεμασμένος με κορδόνι από ένα πάσσαλο. Όλα αυτά δείχνουν, ότι η πλάκα αυτή έχει παρθεί από τάφο αθλητή.
Στην εκκλησία αυτή υπήρχαν αξιόλογες φορητές εικόνες, ένα ασημένιο κουτί με αγία λείψανα, μια κεντημένη ιερατική ζώνη με χρονολογία του XVIII αιώνα, ένας ασημένιος σταυρός καλής τέχνης της ίδιας εποχής και δυο ξυλόγλυπτα μανουάλια λαϊκής τέχνης.
Υπήρχε ακόμη πάνω από το χτιστό τέμπλο ένας μεγάλος ξύλινος σταυρός, πλαισιωμένος με ωραίες ξυλόγλυπτες διακοσμήσεις και φορητές εικόνες.
Παραπομπές
1. Ο όρος «χώρα» σήμαινε κατά τους μέσους χρόνους, κατοικημένους τόπους, πού έδιναν την εντύπωση πόλης ή αξιόλογης οικιστ. περιοχής. Σ. Στεριοπούλου. Παρατηρήσεις εις την νεωτέραν Γεωγραφίαν, Αθήναι 1937, σελίς 13.
2. R. Τraquair, Αn of the Brit. scool ν. 15 (1909-9) Ρ. 208-210.
3. Ν. θ. Κλάδα. Σχετικό άρθρο του στη Μεγ. Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια. Τόμος ΙΣΤ΄ σελ. 881.
4. Στλεγγίδα = μεταλλικό όργανο με το οποίο κατά την αρχαιότητα έξυναν τις λέρες που δημιουργόνταν στα σώματα των αθλητών από τις σκόνες και το λαδί, με το οποίο άλειφαν το σώμα τους πριν από τα αγωνίσματα.
5. Αρύβαλλος = Μικρό δοχείο σε σχήμα σφαίρας με στενό στόμιο. Σ' αυτό έβαναν το λάδι, που χρησιμοποιούσαν οι αθλητές,, για να αλείφουν τα σώματά τους πριν από τη γυμναστική και τα αγωνίσματα.
6. Ο R. Traquair υποθέτει ότι τα σκαλίσματα εικονίζουν γεωργικά εργαλεία. Γι’ αυτό αναφέρει ότι η πλάκα έχει αφαιρεθεί από τάφο γεωργού ή μικροκτηματία.
Ο τρισυπόστατος ναός της Κοίμησης Θεοτόκου. Αγίου Θεοδώρου και Θωμά, ανατολικά από το Προάστιο.













Η εξωτερική κάμαρα (κενοτάφιος) δεξιά των Αγίων Θεοδώρων με ένα μεγάλο πιθάρι.

Η εξωτερική κάμαρα (κενοτάφιος) δεξιά των Αγίων Θεοδώρων με ένα μεγάλο πιθάρι.


Η εξωτερική κάμαρα (κενοτάφιος) δεξιά των Αγίων Θεοδώρων με ένα μεγάλο πιθάρι.
Ο παρομοιωθείς Ησα'ί'ας Μυραίος





Ο παρομοιωθείς Ησα'ί'ας Μυραίος


Ο παρομοιωθείς Ησα'ί'ας Μυραίος
























Κάτω από αέτωμα διακρίνεται χαραγμένος ο συνήθης χαιρετισμός προς τους νεκρούς «ΚΛΕΩΝ ΧΑΕΡΕ». Η επιτύμβια αυτή πλάκα έχει ακόμη ένα άβαθο σκάλισμα που παριστάνει στλέγγιδα, ενώ δίπλα του είναι σκαλισμένος ένας αρύβαλλος κρεμασμένος με κορδόνι από ένα πάσσαλο. Όλα αυτά δείχνουν, ότι η πλάκα αυτή έχει παρθεί από τάφο αθλητή.
Η επιτύμβια πλάκα ( 0.71 Χ 0.40μ) στο κέντρο του δαπέδου του μοναστηριού με την επιγραφή "Κλέων Χαίρε".





Η επιτύμβια πλάκα ( 0.71 Χ 0.40μ) στο κέντρο του δαπέδου του μοναστηριού με την επιγραφή "Κλέων Χαίρε".













ΠΡΟΑΣΤΙΟ, 5/8/1966
Ο τρισυπόστατος ναός της Κοίμησης Θεοτόκου. Αγίου Θεοδώρου και Θωμά, ανατολικά από το Προάστιο.



ΠΡΟΑΣΤΙΟ
H Mαριώ Βασ. Χαρέα, η Ευτυχία Γαϊτανάρου και η κόρη του γράφοντος με τους πρώτους Γερμανούς τουρίστες στο μοναστήρι των Αγίων Θεοδώρων (αριστερά το παρεκκλήσιο του Αγίου Μηνά). 6.9.1959
ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΑΠΟ ΚΑΛΑΜΑΤΑ ΜΕΧΡΙ ΔΙΡΟ (1950-1960) Π.Δ.ΚΟΜΠΙΛΗΡΗΣ



Δεν υπάρχουν σχόλια: